CZARNA HAŃCZA – „rzeka kajakowa – rzeka legenda” – jest to najpiękniejsza rzeka Pojezierza Suwalskiego i Równiny Augustowskiej. W sezonie letnim, biorąc pod uwagę ilość kajaków na rzece możemy śmiało stwierdzić, iż jest to „rzeczna autostrada kajakowa”.

Źródła rzeki wypływają ze wzgórz morenowych przy północnej części jeziora Hańcza. Nurt rzeki biegnie przez najgłębsze jezioro Europy Hańcza, mija Turtul – siedzibę Suwalskiego Parku Krajobrazowego i biegnie do Suwałk niczym potok górski. Jednakże po wypłynięciu z jeziora Wigry leniwie meandruje, za Wysokim Mostem zaś zagłębia się w Puszczę Augustowską. Najatrakcyjniejszy typowo puszczański odcinek spływu kajakowego zaczyna się za leśniczówką Łoski w pobliżu miejscowości Dworczysko. Tutaj szlak wiedzie między stromymi brzegami zarośniętymi borem iglastym z pojedynczymi dębami. Jest tu silny nurt, a więc woda sama niesie do stanicy wodnej w Jałowym Rogu. Z Wigier do Rygla płyniemy 3 dni (56 km) i niczym jak w bajce otwierają się drzwi na dwie płynące drogi: na lewo do Niemna (Białoruś), na prawo do Augustowa. Obie drogi prowadzą Kanałem Augustowskim.

Szlak Czarnej Hańczy dzielimy na 6 etapów:

Opis szlaku rzeki Czarna Hańcza
Spływy kajakowe rzeką Czarna Hańcza rozpoczynamy w Starym Folwarku. Do Starego Folwarku można dojechać komunikacją miejską z Suwałk lub własnym transportem. Odległość od Suwałk do Starego Folwarku wynosi 12 km.
Miejsce wodowania kajaków znajduje się przy siedzibie Muzeum Wigier (jeden z budynków Wigierskiego Parku Narodowego). Łagodna, równa i piaszczysta plaża gminna nie spowoduje problemów przy wsiadaniu do kajaka.

Zorganizowane wielodniowe spływy Czarną Hańczą mogą mieć następującą marszrutę:
0,0 km start naszej wędrówki można zacząć w dwojaki sposób:
pierwszy sposób – płynąc w prawo mijamy półwysep klasztorny lewą burtą co daje nam spojrzenie na ploso północnej części jeziora Wigry. Wydłużamy szlak o 2 km.
drugi sposób – płynąc w lewo obok wyspy Mysiej mając Klasztor Wigierski po prawej burcie znajdujemy przewężenie półwyspu wigierskiego z betonowym przepustem pod drogą.
Musimy koniecznie odwiedzić pokamedulski zespół klasztorny z wyniesionym kościołem XVII wieku. Kameduli osiedlili się tutaj z mocy króla Jana Kazimierza w 1667 r. Obecnie obiekt ten jest odnowiony i udostępniony turystom.
0,5 km dalej przepływamy pod drogą w/w betonowym przepustem, skręcamy w lewo wypływ rzeki Czarnej Hańczy z jeziora Wigry.
Przepływamy pod drewnianym półokrągłym mostkiem dla pieszych, który łączy wieś Wigry z wsią Czerwony Folwark.
2 km wpływamy na jezioro Postaw o rzekach zakrzaczonych i porośniętych trzcinami.
Jesteśmy w czerwonym Folwarku a na końcu drugiego plosa jeziora znajdujemy słabo widoczne wśród trzcin wypływ rzeki Czarna Hańcza. Oznaczeniem szlaku jest znak biało – czarny kwadrat przewrócony na bok.
3 km mijamy most drogowy do Maćkowej Rudy. Dalej rzeka płynie pośród łąk, miejscami zabagnioną doliną meandrując. Czasem towarzyszą jej kępy drzew, przeważnie Olszyn.
7 km wzdłuż rzeki pojawiają się tereny nieco wyższe z pagórkami. Na tym odcinku mijamy prywatne pola biwakowe. Z lewej strony widzimy pojedyncze gospodarstwa wsi Burdeniszki, a z prawej strony Mikołajewa.
Ujście rzeki Żubrówka, tak licznie opisywana w przewodnikach jest niewidoczna. Żubrówka odprowadza wodę z jezior Żubrowo i Dowcień.
10 km rzeka bardzo szeroka z niewidocznym nurtem, mocno zaczciniona. Po lewej stronie zaczynają się zabudowania wsi Maćkowa Ruda.
12 km docieramy do rozlewiska z bagnistą wyspą taranującą wypływ. Kierunek szlaku w tym miejscu sugeruje nam że musimy płynąć w prawo, jednakże rzeka płynie prosto w kierunku gospodarstwa i skręca za w/w bagnistą wyspą w lewo. Jest to miejsce, gdzie możemy stracić orientację kierunku.
Wieś Maćkowa Ruda – po prawej stronie mijamy pola namiotowe firm kajakowych. Przy pierwszym z nich jest możliwość zatrzymania się i zrobienia zakupów w pobliskim sklepie.
14,0 km dopływamy do mostu drogowego na trasie Żubrówka – Maćkowa Ruda – Giby. Przy niskim stanie wody jest kamieniste wypłycenie. Przed mostem po prawej stronie małe poletko, gdzie można zatrzymać się i zrobić zakupy w drugim GS-owskim sklepie z bardzo dobrym regionalnym zaopatrzeniem. Płynąc dalej po prawej stronie mijamy pola namiotowe z zadaszeniami drewnianymi.
Rzeka węższa, mocniej meandruje, często spotkać można łabędzie i czaple.
15,0 km docieramy do skraju lasu, gdzie zauważamy piękne pole Wigierskiego Parku Narodowego.
15,5 km za lasem dopływamy do pola namiotowego Zakole.
Jesteśmy na terenie miejscowości Buda Ruska. Rzeka jest tu szeroka na kilkanaście metrów, rozlewa się w jezioro. Nurt bardzo wolny, niewidoczny. Podwodne rośliny utrudniają płynięcie kajakiem. Otoczenie łąkowe i polne. Brzegi są tu wyższe i suche – miejscami podmokłe i zabagnione. Za drewnianym mostkiem stara sauna, a w głębi nietypowy widok – jurta mongolska.
Jest to posesja podróżnika – fotografa Piotra Malczewskiego.
16,0 km otoczenie pól przekształca się w las liściasty. Z lewej strony niewidoczny wpływ rzeki Gremzdówka wypływającej z ciągu jezior Gremzdy, Głuche, Miałkie, Płaskie, Jurkowo i Kociołek.
Mijamy pole namiotowe o tej samej nazwie.
16,5 km most drogowy we wsi Wysoki Most, na trasie Żubrówka – Giby. Przed mostem po lewej stronie znajduje się miejsce wodowania kajaków.
Rozpoczyna się bardzo ciekawy odcinek rzeki o charakterze przełomowym z wysokimi stromymi i zalesionymi brzegami. Rzeka węższa, nurt szybki lecz bezpieczny.
17,0km pole namiotowe „u Wieśka” z sympatycznym właścicielem i super porządkiem.
18,0 km po lewej stronie skraj lasu i początek zabudowań wsi Studziany Las. Nurt rzeki nieco słabnie. Tworzą się zakola, rozwidlenia nurtu i rozlewiska porośnięte trzciną.
21,0 km most drogowy drewniany na lokalnej trasie do Sernetki. Tereny leśne po obu stronach. Brzegi wysokie i strome. Las przeważnie sosnowy. Wzdłuż koryta trzcinowiska i podmokła dolina.
24,0 km po prawej stronie zabudowania wsi Gulbin. Most drogowy łączący Sernetki z Tartaczyskiem i obok drugi nieczynny most kolejowy. Między mostami znajduje się miejsce postoju.
25,0 km pole namiotowe wsi Tartaczysko. Rzeka płynie głębokim jarem, w korycie liczne wysepki.
26,0 km po prawej stronie zaczynają się zabudowania wsi Głęboki Bród.
28,0 km potężny most drogowy łączący międzynarodową trasę nr 16 Augustów – przejście graniczne Ogrodniki. Granice wsi Frącki (z lewej strony) i Głęboki Bród (z prawej strony) niewyczuwalne. Sklep oddalony o 500 metrów we Frąckach. Przed mostem po prawej stronie miejsce wodowania kajaków. Jest tu duży ruch kajakowy i drogowy.
29,0 km za mostem zabudowania wsi Frącki i miejsce wpływu rzeki Wierśnianka. Lewy brzeg mocno podmyty, a nurt rzeki silnie ściąga w stronę zwału drzew.
31,0 km po lewej stronie stanica wodna Frącki z domkami kempingowymi. Las po obu stronach. Pole biwakowe położone na wysokiej skarpie z zadaszeniami, barem i WC.
Dalej rzeka wije się mocno pośród podmokłych łąk. Miejscami tylko zbliża się do terenów leśnych.
35,0 km po lewej pierwsze zabudowania wsi Okółek. Rzeka mocno zatrzciniona.
38,0 km drewniany most łączący Okółek ze Strzelcowizną. UWAGA!!! za mostem prosto i w lewo !!! Ujście rzeki Paniówka spowodowało pojawienie się ronda na szlaku. Nurt nic nam nie mówi o kierunku szlaku.
38,5 km UWAGA!!! 40 metrów znowu w lewo !!! to samo rondo.
41,0 km osada leśna Hańcza. Po lewej stronie rzeka zbliża się do wysokiego pofałdowanego brzegu, na którym znajduje się wieś Dworczysko. Liczne pola uprawne wzdłuż rzeki.
42,0 km po prawej stronie gajówka Łoski. Troszkę dalej po lewej pola namiotowe.
44,0 km most drogowy Dworczysko – Mikaszówka. Bezpośrednio za mostem miejsce postoju kajaków.
Rozpoczyna się przełomowy, środkowy odcinek rzeki Czarna Hańcza. Bardzo malowniczy z powywracanymi drzewami i mokradłami. Wokół starodrzewy sosnowo – świerkowe i dębowe. Rzeka zaczyna mocno meandrować.
50,0 km po lewej stronie pole namiotowe Dęby. Trzy duże dęby wtopione w pole namiotowe.
53,0 km po prawej stanica wodna Jałowy Róg. Umiejscowiona jest na bardzo wysokiej skarpie. Za stanicą dolina rzeczna rozszerza się, pojawiają się połacie łąk.
56,0 km mosty we wsi Rygol. Wieś leży po prawej stronie naszego szlaku. Za pierwszym mostem pole namiotowe, nasza rzeka przechodzi w rzekę Szlamica, która ciągnie aż do Białorusi. UWAGA !!! Przed pierwszym mostem w prawo i pod drugi most!!!
Za pierwszym mostem piękne pole namiotowe z barem i sklepem.
56,3 km jesteśmy na skrzyżowaniu Kanału Augustowskiego. W lewo kierunek Białoruś – Grodno, a w prawo Polska – Augustów.
Odcinek ciągnący do Białorusi jest bardzo malowniczy z kilkoma śluzami – warto to zwiedzić.
Ciekawostka !!! W związku z przebudową rzeki Czarna Hańcza w Kanał Augustowski, rzeka w Rygolu ginie. Ponownie pojawia się z nazwą rzeka Czarna Hańcza na terenie Białorusi.

KANAŁ AUGUSTOWSKI
57,0 km śluza Sosnówek. UWAGA!!! godziny pracy śluzowych kończą się między 15:00 a 16:00, w sezonie letnim są częste dyżury do godziny 18:00. Znajdując się przy śluzach w późniejszych godzinach musimy liczyć się z utrudnieniami i wyższymi kosztami obsługi.
Po wypłynięciu z komory śluzy Sosnówek płyniemy prostym odcinkiem poprzez tereny leśne.
58,0 km śluza Mikaszówka z wsią o tej samej nazwie. W śluzie nad nami most rogowy Rygol – Mikaszówka. Za śluzą z prawej strony możliwość postoju, w lewą stronę agroturystyka i sklep rodziny Korniłowicz.
59,0 km dopłynęliśmy do jeziora Mikaszówek połączonego wąskim przesmykiem z jeziorem Mikaszewo. Cała prawa strona to pola namiotowe. Dopiero na jeziorze Mikaszewo z lewej strony na skarpie pole „Jazy”.
63,0 km z końcem jeziora, na prawym brzegu wpływ do kanału o umocnionych brzegach.
63,5 km śluza Perkuć uważana za najpiękniejszą na całym szlaku.
Po śluzowaniu wpływamy na jezioro Krzywe. Z daleka widać kolejną śluzę.
65,8 km śluza Paniewo – dwukomorowa o największej różnicy poziomu wody – 6,5 metra. Przepłynięcie śluzą robi wrażenie na początkujących kajakarzach. Za śluzą po lewej stronie karczma, możliwość biwakowania.
66,0 km początek jeziora Paniewo. Z obu stron pola namiotowe. Brzegi jeziora leśne na wschodzie, leśno-łąkowe na północnym zachodzie. Brzegi nieco zabagnione. Do jeziora Paniewo docierają statki żeglugi pasażerskiej z Augustowa.
67,0 km początek dalszej części kanału. Z prawej strony wieś Kąty. Z lewej strony wieś Paniewo. Otoczenie pagórkowate.
68,0 km początek jeziora Orle. Otoczenie polno-łąkowe. Na prawym brzegu wieś Gorczyca, na lewem wieś Płaska.
69,0 km początek kanału ciągnącego do śluzy Gorczyca.
69,5 km śluza Gorczyca. Nad śluzą most drogowy na trasie Płaska – Sucha Rzeczka.
70,0 km wpływamy na niewielkie wąskie jezioro Gorczyckie. Jezioro obramowane pasem trzcin. Teren leśny i podmokły. Po lewej stronie ciągnie się wieś Płaska.
71,0 km na końcu wsi stanica wodna.
71,5 km mijamy ostatnie pola namiotowe na odcinku do Suchej Rzeczki.
72,0 km wąska rynna jeziora przechodzi w najdłuższy na szlaku odcinek kanałowy – Kanał Czarnobrocki.
74,0 km po prawej stronie na rogu pole namiotowe, bezpośrednio za polem wąski kanał do Suchej Rzeczki i jeziora Serwy. Chcąc dostać się nad jezioro Serwy musimy przenieść kajak na drugą stronę drogi. Dalej szlak kanału ciągnie nas do wsi Żyliny a kilometr dalej do Czarnego Brodu. Kanał biegnie przez tereny leśne.
78,0 km napotykamy niewielkie rozlewisko, które nas wprowadza w śluzę Swoboda. Za śluzą odcinek kanałowy ciągnący do jeziora Studzieniczne.
80,0 km na drugim końcu jeziora śluza Przewięź i miasteczko o tej samej nazwie. Nad śluzą most drogowy trasy Augustów – Ogrodniki. Kemping, restauracje, bary, sklepy.
80,5 km wpływamy do jeziora Białego. W sezonie letnim duży ruch motorowodny. Po lewej stronie zostawiamy dzielnice Augustowa: „Wojciech” i „Lipowiec”.
86,0 km na końcu jeziora „Jacht Klub Oficerski” w Augustowie. Prawa część tego półwyspu ciągnie nas do najkrótszej rzeki w Polsce – Klonownicy.
87,0 km nad nami most kolejowy i drogowy Augustów – Suwałki.
88,0 km ujście rzeki Klonownicy do jeziora Necko, do którego z prawej strony wchodzi szlak rzeki Rospuda. Po lewej stronie hotel Hetman. Skręcając w prawo wyłania się ośrodek – pole namiotowe „Goła Zośka” z charakterystyczną kawiarnią. Odbiór kajaków na polu namiotowym.